गुरुङलाई यसरी फुटालिएकोथियो

 

तमु (गुरुङ ) समुदाय बिच फुट ल्याउन ई.१५३७ क पुरोहित भोजराज शर्मा ई.१९९९ मा शेखरनाथ सुबेदीले वनारसमा छापेका थरगोत्र प्रवारावाली बंशावली ई.१९५६ मा योगी नरहरिनाथको घलेको बंशावली र ई.१९५७ मा शेरबहादुर गुरुंगले लेखेको तथाकथित नक्कली बंसावली प्रमुख छन्। यिनै बंसावलीहरुलाई आधार मानि देश बिदेशका विद्धानहरुले पुस्तक , अनुसन्धान र लेखहरु प्रकाशित गर्दै जाँदा गुरुङ बीच फुट पैदा गराईयो । तमु जातिको धर्म,संस्कार र संस्कृतिलाइ नै सखाप पर्ने प्रयास भयो । गुरुङ धर्म,संस्कार र संस्कृतिलाइ प्रभाव पार्ने खालका राज्यले विभिन्न काल खण्डमा घोषणा गरेका नीतिहरु डा. हर्क गुरुंगले प्रस्तुत गर्नु भएको आधारमा छोटकरीमा यहाँ उल्लेख गरिएको छ ।

( १ ) ई.१८०८ मा गिर्वाणयुद्ध बिक्रम साहको पालामा भएको लाल-मोहरद्दारा गुरुङहरुलाई १६ हिन्दु संस्कारमध्ये १० किसिमका हिन्दु संस्कार गर्नु पर्ने आनिवार्य गरिनुको साथै गुरुङहरुको आफ्नो पुरोहित पच्यु, क्ल्हेब्री र बोन्पो लामाको सट्टा बाहुन पुरोहित प्रयोग गर्न बाध्य गराईयो। जसले बाहुन लगाउँदैन उसलाई मैलो बर्णका गुरुङ , जसले लगाउँछ उसलाई सुकिलो बर्णका गुरुङ भनि विभेद गरियो ।

( २ ) ई.१८१६ मा राजेन्द्र बिक्रम शाहको ताम्रपत्रमा आईन्दा गुरुङहरुको कर्मकाण्डमा बाहुन लगाउनु पर्ने निर्देशन जारी गरियो ।

( ३ ) ई.१८१८ मा राजेन्द्र बिक्रम शाहले अर्को आदेश जारि गरि बाहुन पुरोहित लगाएर कर्मकाण्ड गर्ने गुरुंगले बिवाह,बिधवा बिवाह मोरो अपुताली,कर माफी पाउने ,बाहुन पुरोहित नलगाउनेले चाकचकुई र मोरो अपुताली कर तिर्नुपर्ने बाध्य गराईएको थियो।

( ४ ) यस बिषयलाई लिएर गुरुङहरुले ब्यापक बिरोध गरेपछि ई.१८१८ मा राजेन्द्र बिक्रम शाहले अर्को लाल-मोहरद्दारा सबै थरका गुरुङहरुले बिवाह , बिधवा बिवाह, मोरो अपुताली कर तिर्न बाट माफी गरि दिए । जातिय संस्कारमा पच्यु ,क्ल्हेब्री र बोन्पो लामाबाट पनि कर्मकाण्ड गर्न पाउने 'हुकुम' जारि भएको थियो।

( ५ ) ई.१८२६ मा राजेन्द्र बिक्रम शाहको ताम्रपत्रमा जातिय संस्कारमा गुरुङ पुरोहित पच्यु , क्ल्हेब्री र बोन्पो लामा लगाउने तर हिन्दु कर्मकाण्डमा बाहुन नै प्रयोग गर्नुपर्ने आदेश भएको थियो ।

( ६ ) त्यस बिवादलाई सुल्झाउन ई.१८६७ मा जंग बहादुरले लालमोहर जारी गरि सबै थरका गुरुङहरु समान हुन् भन्ने हुकुम जारि गर्दै जात भन्ने भातमा रहन्छ जसले ठुलो सानोको विभेदका कुरा उठाउँछ त्यसलाई दण्ड सजाय हुने हुकुम जारि गरे । गुरुङहरुको बीच भात-पानि चल्ने भएकोले ठुलो सानो भन्ने रहदैन ।

यहाँ उल्लेख गरिएको ताम्रपत्र,लाल-मोहोर तथा भारदारी फैसलाहरु हुकुम शशांक हुन्। यसबाट हामि प्रस्ट रुपमा भन्न सक्छौ कि जनजातिहरुको धर्म,संस्कार ,संस्कृति ,भाषा र रहनसहनमा राज्य संबेदनहिन थियो। बैचारिक रुपमा बन्देज लगाईएका थिए । जनजातिका पहिचान ,परिचय, अस्तित्व साथै स्वतन्त्र हरण गरिएका थिए । गुरुङलाइ एकता भई आफ्नो हकहितको लागि बोल्न र व्यवहार गर्नु बन्चित पारिएको थियो। प्रशासनिक सेवा र आर्थिक अवसरबाट पनि बिभेद गरिएको थियो ।

कसैको जातजातिको पहिचान भनेको उनीहरुको धर्म,संस्कार ,संस्कृति ,परम्परा र भाषा हो । कुनै पनि जातिको धर्म,संस्कार,संस्कृतिमा जातिको इतिहास गाँसिएको हुन्छ । त्यो बुझेका राज्य र तिनका बौद्धिक संयन्त्रले यहि माथि हमला गरि गुरुङबीच फ़ुट ल्याईदिएकोथियो  ।

- अमर