खस आर्य हिन्दू बाहुनहरुले आदिबासी समुदायहरुको कुन कुन क्षेत्रमा अतिक्रमण गरियो

चाडपर्वहरु माथिको अतिक्रमण

माघे सङ्क्रान्ती र साउन सङ्क्रान्ती तामाङहरुले बिशेष तरिकाले मान्दै आएको छ हिन्दू बाहुनहरुले मान्ने तरिका र हामीले मान्ने तरिका आकाश जमिनको फरक छ । पछी हिन्दू काल्पनिक कथा हरु जोडेर हिन्दूक्रित बनाइयो ।

गोने ङ्या(भदौ पुर्णी) तामाङ बोम्बो(झाक्री) हरुले बिशेष तरिकाले मान्ने गरेको छ त्यही दिन जनै फेर्ने दिनको रुपमा लिएर जनै पुर्णी भनेर स्थापित गराइयो ।

धार्मिक स्थलहरु माथिको अतिक्रमण

रसुवाको गोसाइकुण्ड तामाङहरुको सास्कृतिक स्थल हो बोम्बो(झाक्री) हरु नाच्ने चलन छ गोने ङ्या(भदौ पुर्णी) को दिन ....पछी जनै पुर्णी भनेर हिन्दू बाहुनक्रित बनाइयो । गोसाइ कुण्डको कथा तामाङ समाज सँग सम्बन्धित छ ।

काठमाण्डौको बुढानिलकण्ठ तामाङहरुको पुरानो बसोबास हो त्यहा भएको उतानो परेर बसेको महादेबको मुर्ती पछी स्थापना गराइयो त्यो ठाउँमा पहिला बुद्धको मुर्ती थियो भन्ने गरिन्छ । बुद्धको मुर्तिलाइ हटाएर महादेवको मुर्ति बनाएको हुदा त्यो महादेवको अनुहार बुद्ध सङ्ग मिल्दो जुल्दो बनाइयो ।

गाउ ठाउँको आदिबासी नाम माथि अतिक्रमण

काठमाण्डौ उपत्यकाको पहिलो बासिन्दा तामाङ थियो । काठमाण्डौलाई तामाङ भाषामा याम्बु भनिन्छ जुन अहिले सम्म पनि तामाङ जन जिब्रोमा यथाबत छ । त्यसै गरी भक्तपुरलाई खोपाङ भनिन्छ पाटनलाई हेराङ भनिन्छ पछी खस बाहुनहरुको आगमन भए पस्चात यि नामहरुलाई परिवर्तन गरेर हालको काठमाण्डौ भक्तपुर ललितपुर नाम राखियो ।

आदिबासी थरहरु माथि अतिक्रमण

राना, थापा, बिष्ट आदी थरहरु मगर जातिको थर थियो पछी बाहुनहरुले पनि त्यही थर राखेर छेत्री बनियो ।

नेपाल भन्ने नाम नेवार जातिको भाषाबाट बनेको हो अहिले आएर बाहुनहरुले आफ्नो थर बनाइयो माधव नेपाल भनेर ।

दशैको बारेमा यो हेर्नु

बुद्धि तामाङ, समाज शास्त्रिय अध्याताः
तामाङहरुले म्हेनाङ मान्छ यो बेलामा । तामाङहरु जहाँ जहाँ बसेका छन, उनिहरुको पुर्खौली भुमि अथवा आदिावासी भुमि त्यो भुगोल भित्रको भुमि देवता, जसलाई हामी ज्योहोज्योमो भन्छौं । त्यसलाई पुज्ने हो । ज्योहो र ज्योमो भनेको भुमि पिता र माता हो । किन पुज्ने हो भने ज्योहोज्योमोले वर्खाभरी दुख गरेर लगाएको अन्न बालि फलायो, सप्रियो, अनिकालबाट शाकाल आयो, बाढि पहिरो, खोलानाला आदिबाट रक्षा गर्यो भन्दै पुज्ने हो । न जाँडो, न गर्मि , राम्रो मौसमको आगमान गरायो, सबैमा खुशीयाली छाइदियो, सम्पन्न बनाइ दियो भनेर हो । यो आसाध्य पुरानो आदिवासी चलन हो । भुमि पति र भुमि रानी मान्दा सागै रहेको न्हेता स्हिप्ताहरुलाई पनि मान्छ । जस्तै डाला ला, फोला ला र न्होर ला पनि मान्छ । डाला भनेको रक्षा देवता हो । झारी, बाढि आदिबाट रक्षा गर्यो भनेर डालालाई मान्छ भने न्होरला ला भनेर सम्पन्नताको देवता पनि मान्छ । वर्ष भरीमा तामाङहरुले सबै भन्दा सम्पन्नताको महिनाको रुपमा म्हेनिङ(असोज) लाई लिन्छ । तामाङहरुले उहिले कुन जमनादेखि म्हेनाङ मान्दै आएको हो । तर हिन्दुहरुको सत्ताले चैतमा मान्ने गरेको दशैलाई आदिवासीहरुले मनाउने चाडपर्वमा ल्याएर मिसाइ दिएको हो । त्यसलाई ठुलो बनाइ दिएको हो । हाम्रो संस्कारलाई मारेर उनिहरुको स्थापित गरेको । दशै हाम्रो होइन, म्हेनाङ हाम्रो हो । म्हेनाङमा तामाङहरुले बर्खाको सारा झरी बादल, बाढि आदिबाट बच्यौ, अनिकालबाट शाकाल आयो भनेर यो सम्पन्नताको महिना हो भनेर म्हेनाङ ला अथवा महिनालाई मान्ने गरेको हो ।

आशा रत्न शाक्य:
नेवार समुदयले दशै होइन महोनी भनेर मान्छ । सबै आफन्त, साथाीभाइ खुशिका साथ रमाइलो गरेर मनाउने भएकाले महोनी भनिएको हो । देवि देवताको पुजाआज गर्नुका साथै र ब्यवसाय अनुसार त्यसमा प्रयोग हुने सामाग्रिको पुजा गर्ने चलन छ । खेतिपाती गर्ने किसानले ज्वावलहरुलाई पुजा गर्ने चलन छ । जाँगिर खाने र लेखपढ् गर्नेनेले किताब कलामलाई पुजा गर्छन । चित्रकार, कुचिकारहरुले पनि आ आफ्नै पेशासंग सम्बन्धित सामाग्रीलाई पुजा गर्ने सामुहिक भोज खाने चलन छ ।

लोकमणी राई, पत्रकारः
दशै हिन्दुहरुको भन्दा धेरै फरक छ राइ समुदयमा । धेरै रमाइलोका साथ मनाइन्छ । हिन्दुले जस्तो दुर्गा भवानीको पुजा गरिन्न । मान्ने चलन फरक छ । सेतो टिका लागाउने गरिन्छ । केटाहरु भेला हुने र फुलपातीको दिन हरेक घर घरमा गएर सुङ्गुर काट्ने गरिन्छ । सुङ्गुर काटेर कुलदेवतालाई चढाउने चलन छ । कुलको प्रतिकको रुपमा जाँडको घ्याम्पो राखिएको हुन्छ हरेकको घरघरमा । काटिएको सुङ्गुरको टाउको त्यहि कुलसंगै टिकाको दिन सम्म राखिन्छ । भाले पुजा गर्ने पनि चलन छ । स्थानिय वन जंगल र खोलानालाको नाममा स्थापना गरिएको थानको पुजा गरिन्छ । कुल वंशवाली अनुसार मान्नु पर्ने विषेश ब्यक्तिहरको नाममा पनि यो बेलामा पुजा गरिन्छ । राइहरुको गोरुको टाउको कुल पुजा गर्दा चाहिने भएपनि राज्यले गाइ काट्न नदिए पछि रोकिएको हो